Lira turecka jest walutą kraju, który jest niezby bliski, ale kusi Polaków pewną egzotyką. Mowa o Turcji, czyli państwie będącym jednym z ulubionych celów wakacyjnych wyjazdów naszych rodaków. Osoby odwiedzające Stambuł albo inne atrakcje turystyczne Turcji, na pewno miały styczność z tamtejszą walutą. Lira jest znana również niektórym polskim przedsiębiorstwom. Wspomniana waluta prawdopodobnie będzie coraz ważniejsza dla Polaków. Warto zdawać sobie sprawę, że Turcję postrzega się jako jedną z najbardziej perspektywicznych gospodarek Eurazji, a tamtejsza lira (symbol: TRY), już teraz jest częściej wymieniana na FOREX-ie niż złoty.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Lira turecka – symbol oraz podział waluty
Symbol liry tureckiej w formacie ISO 4217 (TRY), trudno pomylić z jakimś innym oznaczeniem. Ten trzyliterowy symbol jest związany z anglojęzyczną nazwą liry (ang. turkish lira). Czasem można spotkać również dwuliterowy skrót „TR” albo specyficzny symbol „₺”. Ten drugi symbol przypominający nieco oznaczenie euro, został wprowadzony do użytku dopiero w 2012 r. Warto wspomnieć, że poprzednia jednostka monetarna Turcji (tzw. stara/pierwsza lira turecka) nosiła symbol „TRL”. O denominacji i wymianie liry (2005 r.), napiszemy więcej w kolejnym rozdziale poświęconym aspektom historycznym.
Nazwa opisywanej waluty, wbrew pozorom nie ma związku z instrumentem muzycznym (lirą). Takich etymologicznych korzeni trzeba szukać w czasach starożytnego Rzymu. Mieszkańcy tego imperium, używali jednostki wagowej zwanej librą (328,9 g). Wspomniana jednostka była w użyciu również na terenie Turcji, należącej wówczas do Imperium Romanum. Przy okazji warto wspomnieć, że nazwa nieużywanego już lira włoskiego, ma takie samo pochodzenie (wywodzące się od rzymskiej libry). Identyczna była również etymologia lira maltańskiego (zastąpionego w 2008 r. przez euro).
Osoby podróżujące do Turcji, na pewno zetkną się też z mniejszą jednostką monetarną niż wspomniana lira. Mowa o kuruszach (tur. kuruşlar), czyli jednostkach stanowiących setną część nowej liry (obowiązującej od 2005 r.). Tureckich kuruszy (znanych również jako piastry), w roli małych jednostek monetarnych najpierw używano od 1844 r. do końca lat 70 – tych minionego wieku. Ich wycofanie było związane ze spadkiem siły nabywczej na wskutek wysokiej inflacji. Po ustanowieniu nowej zdenominowanej liry (2005 r.), znów powrócono do jej podziału na 100 kuruszy (skrót: „Kr”). Co ciekawe nazwa „kuruş” jest związana ze słowem „ciężki”. Ma to uzasadnienie, gdyż pierwsze kurusze pod koniec XVII wieku funkcjonowały jako srebrne monety o wadze około 19 gramów. Później ta jednostka monetarna zaczęła szybko tracić na wartości.
Monety tureckie
Obecnie „kuruszowe” monety są niewielkimi pieniążkami (patrz poniższa grafika). W obiegu funkcjonują następujące nominały tureckich monet:
- 1 kurusz (bardzo rzadko używany)
- 5 kuruszy
- 10 kuruszy
- 25 kuruszy
- 50 kuruszy
- 1 lira (100 kuruszy)
Osoba nieco znająca turecką historię od razu zauważy, że wszystkie opisywane monety na rewersie posiadają wybity profil Mustafy Kemala (zwanego Atatürkiem). Ten wybitny polityk zwany „ojcem nowoczesnej Turcji”, nadal jest otaczany szacunkiem w swoim rodzimym kraju (mimo tego, że polityka obecnych tureckich władz zaczyna ciążyć w stronę radykalizmu islamskiego). Tureckie monety zwracają uwagę również obecnością ornamentów typowych dla Bliskiego Wschodu. Moneta 50 kurusów może wyglądać dość znajomo dla Polaków, gdyż pod względem rozmiaru, ciężaru i kolorów przypomina krajową pięciozłotówkę.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Oblicze Mustafy Kemala znajdziemy również na banknotach obecnie używanych w Turcji (patrz dwie poniższe grafiki). Aktualne banknoty cechują się zróżnicowanymi kolorami i nowoczesnym wzornictwem. Od 2009 roku Turcy noszą w swoich portfelach następujące nominały:
- 5 lir tureckich
- 10 lir tureckich
- 20 lir tureckich
- 50 lir tureckich
- 100 lir tureckich
- 200 lir tureckich
Oprócz eksponowanego portretu Atatürka, na aktualnych banknotach tureckich znajdziemy również podobizny innych zasłużonych postaci. Są to następujące osoby:
- historyk nauki Aydın Sayılı – banknot 5 TRY
- matematyk Cahit Arf – banknot 10 TRY
- architekt Ahmet Kemalettin – banknot 20 TRY
- pisarka Fatma Aliye Topuz – 50 TRY
- kompozytor Buhurizade Mustafa Itri – 100 TRY
- poeta Yunus Emre – 200 TRY
Warto dodać, że poniższa grafika przedstawia banknot pięciolirowy z pierwszej serii (emitowanej w latach 2009 – 2013). Ten sam banknot z nowszej serii drugiej, posiada fioletowe zabarwienie (inne różnice nie są łatwo dostrzegalne).
Historia waluty tureckiej
W poprzednich akapitach pojawiły się już pewne informacje na temat historii liry tureckiej. Teraz warto rozszerzyć i nieco uporządkować tę wiedzę. Historia liry zaczęła się w okresie, gdy rozległe Imperium Osmańskie coraz bardziej chyliło się ku upadkowi. Wspomnianą walutę wprowadzono bowiem w 1844 roku. Nowa jednostka monetarna miała zastąpić kurusze, które na wskutek chronicznej inflacji straciły większość swojej wartości. Ten proces był kolejnym dowodem na słabość niegdyś potężnego Imperium Osmanów. Warto wiedzieć, że pierwsza lira przyjęła postać złotej monety, a zdewaluowane kurusze stały się jej podjednostką. Oprócz kuruszy funkcjonowała również mniejsza podjednostka – „para” (1 kurusz = 40 para).
W latach 1844 – 1881, turecka lira była oparta równocześnie na standardzie złota i standardzie srebra. Na początku lat 70 – tych XIX wieku, pojawiły się pierwsze tureckie banknoty. Rok 1881 przyniósł istotną zmianę w postaci powiązania kursu liry wyłącznie ze złotem. Takie powiązanie nie przetrwało burzliwych czasów pierwszej wojny światowej. Warto pamiętać, że w tym konflikcie Imperium Osmańskie walczyło po stronie tzw. państw centralnych (Cesarstwa Niemieckiego, Monarchii Austro – Węgierskiej oraz Carstwa Bułgarii). W 1920 roku Imperium Osmanów uległo podziałowi, jako kraj przegrany w wielkiej wojnie. Do 1922 r. został zniesiony kalifat oraz sułtanat, a rok później Turcja stała się już republiką (pod przewodnictwem prezydenta Mustafy Kemala). Tak ogromne zmiany polityczne, skutkowały koniecznością wprowadzenia nowej jednostki monetarnej. Stała się nią lira turecka zastępująca wcześniejszą lirę osmańską. Lira wprowadzona w 1923 roku (tzw. pierwsza lira turecka), przetrwała do 2005 roku. Świadectwem zmian w intensywnie modernizującej się Turcji, było wprowadzenie dziesiętnego podziału liry (na 100 kuruszy). Warto również wspomnieć o napisach na nowych banknotach, które stały się czytelne dla Europejczyków (dzięki wprowadzeniu alfabetu łacińskiego w całym kraju). Co ciekawe, wizerunki prezydenta Kemala pojawiły się na tureckich banknotach jeszcze za życia tego męża stanu.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
W pierwszych latach funkcjonowania nowej liry, ta waluta była powiązana kursowo z frankiem francuskim oraz funtem brytyjskim. Turcja pozostająca neutralna podczas II wojny światowej, w rok po zakończeniu tego globalnego konfliktu powiązała notowania swojej waluty z dolarem amerykańskim. Taki krok był naturalny po ukształtowaniu się powojennego ładu gospodarczego i systemu z Bretton Woods. W 1960 r. dokonano pierwszej dewaluacji liry względem dolara (z 2,8 TRY za 1 USD do 9,0 TRY za 1 USD). Wspomniana zmiana była zapowiedzią późniejszej niestabilności tureckiej waluty. Za ten problem odpowiadała ekspansywna polityka gospodarcza lokalnego rządu, który w coraz większym stopniu próbował finansować dalszy rozwój kraju przy pomocy kredytów zagranicznych.
Największy kryzys gospodarczy w dotychczasowej historii Turcji, rozpoczął się na początku lat 70 – tych. Rozpad systemu z Bretton Woods i kryzys naftowy dodatkowo podkopał fundamenty zadłużonego kraju. Tureccy politycy próbowali się ratować krótkookresowymi pożyczkami lub próbą dalszego powiazania kursu krajowej waluty z dolarem. Te rozwiązania okazały się jednak nieskuteczne, a lira wciąż traciła na wartości względem amerykańskiej waluty. Wystarczy wspomnieć, że na początku lat 80 – tych za 1 dolara trzeba było zapłacić około 90 lir (kurs z 1960 r. to 9 TRY za 1 USD). Oprócz słabnącej waluty, problemem była bardzo wysoka inflacja (ok. 140% w 1981 r.), zła sytuacja na rynku pracy (kilkunastoprocentowe bezrobocie) i niezdolność do spłaty zaciągniętego długu zagranicznego. W takich warunkach, konieczne stało się emitowanie banknotów o coraz wyższym nominale. Przykładem są banknoty prezentowane poniżej. Mają one nominał 1 milion, 5 milionów, 10 milionów oraz 20 milionów lir tureckich (patrz poniżej).
Lata 80 – te przyniosły względną poprawę sytuacji ekonomicznej Turcji i liberalizację lokalnej gospodarki, która stała się bardziej zorientowana na eksport. Proeksportowa polityka wymusiła jednak kolejną dewaluację liry. W 1988 r. za 1 dolara amerykańskiego trzeba było zapłacić już 130 lir. Problemem Turcji nadal pozostawała relatywnie wysoka inflacja i stopa bezrobocia stale przekraczająca 10%. Początek lat 90 – tych przyniósł wojnę w Zatoce Perskiej, która dodatkowo zdestabilizowała turecką gospodarkę. Mimo tego Turcja znacząco poprawiła swój wizerunek jako kredytobiorcy dzięki dobrym wynikom gospodarczym z lat 80 – tych.
W pierwszej połowie lat 90 – tych, lokalny rząd mocno korzystał z dostępu do zagranicznych kredytów, aby pobudzić słabnący wzrost gospodarczy. Szybko zadłużały się również firmy i gospodarstwa domowe. Kredytowe eldorado skończyło się wraz z obniżeniem ocen przez agencje ratingowe i ucieczką zagranicznego kapitału. Trudno się dziwić takiemu finałowi, skoro deficyt budżetowy z 1994 r. wynosił 14% PKB. Bardziej przezorni Turcy już wcześniej wymienili swoje oszczędności na dolary amerykańskie. Takie rozwiązanie było zbawienne, bo lira znów zaczęła drastycznie tracić na wartości. W 1995 r. za jednego dolara amerykańskiego można było kupić już 45 000 lir. Wówczas Księga Rekordów Guinnessa zaczęła podawać, że lira jest najmniej wartą walutą na świecie (w stosunku do USD).
Po krótkiej poprawie sytuacji gospodarczej Turcji, nastąpił kolejny kryzys (od 1999 roku). Ta recesja była związana z niestabilnością polityczną kraju i spadkiem zaufania inwestorów po wcześniejszych kryzysach w Azji Południowo – Wschodniej oraz Rosji. Podobnie jak podczas poprzednich kryzysów, Centralny Bank Republiki Turcji próbował bronić kursu krajowej waluty. Takie interwencje okazały się jednak bezskuteczne i przyniosły wyraźny spadek rezerw walutowych. W najbardziej krytycznym 2001 roku, za 1 dolara trzeba było zapłacić aż 1,65 miliona lir.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Po tak dramatycznym spadku wartości tureckiej waluty stało się jasne, że potrzebna będzie denominacja. W 2005 r. wszystkie ceny zostały podzielone przez jeden milion, a rząd ogłosił wprowadzenie nowej liry tureckiej. Taka zmiana nazewnictwa miała na celu budowę lepszego wizerunku waluty, która wcześniej kojarzyła się tylko z kolejnymi spadkami kursu. W 2009 roku, okres przejściowego nazewnictwa już się zakończył. Banknoty i monety wyemitowane pod koniec minionej dekady, nie noszą nazwy „nowa lira”.
Po wprowadzeniu nowej liry, turecki rząd zapowiadał, że jego celem będzie niedopuszczenie do dewaluacji krajowej waluty. Dzięki informacjom z poniższego wykresu, możemy sprawdzić, czy taki cel rzeczywiście został osiągnięty. Te dane wskazują, że pierwszy poważny spadek wartości liry miał miejsce po eskalacji kryzysu finansowego (w III kw. 2008 r.). Później mieliśmy do czynienia z szybkim trendem spadkowym, który przez 10 lat osłabił lirę trzykrotnie w stosunku do wyniku z 2007 r. (patrz poniższy wykres). Jedną z przyczyn takiej sytuacji był odpływ kapitału spekulacyjnego. W warunkach globalnej niepewności, inwestorzy preferowali stabilniejsze waluty niż turecka lira (np. franka szwajcarskiego).
Warto również wspomnieć o wysokiej inflacji, która systematycznie osłabia turecki pieniądz. Od początku globalnego kryzysu, inflacja w Turcji przez prawie cały czas utrzymywała się na poziomie przekraczającym 5% – 6% (z okresowymi wzrostami do 10% – 12%). Trzeba również pamiętać o coraz mniejszej stabilności politycznej i autorytarnych tendencjach aktualnego prezydenta Erdoğana. W przypadku takiego kraju jak Turcja, który jest mocno uzależniony od zagranicznego kapitału, wydarzenia skutkujące odstraszeniem inwestorów, mają fatalny wpływ na kurs waluty. Było to widać, gdy rynek walutowy zareagował na nieudaną próbę zamachu stanu z lipca 2016 r. (patrz poniższy wykres).
Emitent, wartość emisji i zasięg obowiązywania liry tureckiej
Podobnie jak inne kraje, Turcja posiada bank centralny prowadzący politykę monetarną m.in. przy pomocy zmian poziomu stóp procentowych oraz tzw. operacji otwartego rynku. Centralny Bank Republiki Turcji zajmuje się również nadzorem nad emisją banknotów i monet oraz działalnością analityczną. Nadzór nad tureckim systemem finansowym pozostaje w gestii innej instytucji (BRSA). Centralny Bank Republiki Turcji, czuwa z kolei nad funkcjonowaniem krajowego systemu płatniczego.
Warto wspomnieć, że turecki bank centralny podobnie jak inne nowoczesne instytucje powstał dopiero po upadku Imperium Osmańskiego. Początek działalności opisywanej instytucji datuje się na 1930 rok. Przez dekady bank centralny z Turcji starał się, aby polityka monetarna była niezależna od wpływów rządu. W ostatnim czasie, ta niezależność staje jednak pod znakiem zapytania. Wiadomo że prezydent Erdoğan będący zwolennikiem niskich stóp procentowych, wywiera naciski na władze banku centralnego i domaga się utrzymywania kosztu pieniądza na relatywnie niskim poziomie. Taka sytuacja oczywiście podkopuje zaufanie inwestorów do władz monetarnych. Na temat problemów tureckiego banku centralnego, napiszemy więcej w kolejnym rozdziale.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Bank centralny Turcji tak jak wiele podobnych instytucji (m.in. Narodowy Bank Polski), regularnie podaje dane o wartości wyemitowanego pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego. Informacje Centralnego Banku Republiki Turcji wskazują, że w maju 2017 r. wartość agregatu pieniężnego M3 wyniosła 1,53 bln lir (1,64 bln zł). Do wspomnianego agregatu wliczono m.in. depozyty bankowe, gotówkę w obiegu oraz wybrane instrumenty finansowe. Analogiczna wartość agregatu pieniężnego M3 dla Polski w maju 2017 roku wynosiła 1,26 bln zł.
Wyższa wartość pieniędzy wyemitowanych w Turcji nie powinna dziwić, gdyż gospodarka tego kraju jest znacząco większa od polskiej. W tym kontekście, warto powołać się na dane Banku Światowego z 2016 roku. Wskazują one, że nominalny PKB Turcji wynosił wówczas 858 mld USD. Taki wynik pozwolił na zajęcie 17 pozycji w gronie światowych gospodarek. Analogiczna wartość PKB dla Polski w 2016 r. oscylowała na poziomie 470 mld USD. W minionym roku, Polska zajmowała 23 miejsce pod względem wielkości gospodarki. Dystans w stosunku do Turcji (pod względem nominalnego PKB) był jednak większy, niż można by się spodziewać po różnicy rankingowej wynoszącej sześć pozycji. Emisja tureckiego pieniądza wydaje się niewielka w stosunku do wielkości gospodarki między innymi ze względu na to, że tamtejszy sektor bankowy jest mniej rozwinięty od polskiego.
Interesująco przedstawia się również kwestia zasięgu obowiązywania liry tureckiej. Wbrew pozorom, ta waluta jest używana nie tylko na obszarze kontynentalnej Azji i Europy (w okolicach Stambułu). Lirę za swoją narodową walutę uznaje również Turecka Republika Cypru Północnego. To państwo nieuznawane przez społeczność międzynarodową, powstało po inwazji Turcji na północną część Cypru (1974 r.). Jest ono de facto zależne od rządu w Ankarze i korzysta ze wsparcia ekonomicznego oraz militarnego Turcji. Konflikt dotyczący północnej części Cypru nadal angażuje Grecję, Republikę Cypryjską oraz Turcję, a jego szybkie zakończenie wydaje się mało prawdopodobne.
Polityka monetarna emitenta banku tureckiego
Wcześniej już wspominaliśmy o problemach, jakie w ramach swojej polityki monetarnej napotyka turecki bank centralny. Ta instytucja podobnie jak jej odpowiedniki z innych krajów, zobowiązuje się do czuwania nad stabilnością cen. Realizacja tego celu w praktyce bywa jednak bardzo trudna. Świadczą o tym między innymi informacje zaprezentowane na poniższym wykresie. Wskazują one, że w latach 2013 – 2017 stopa inflacji dla Turcji była znacznie wyższa od przyjętego celu (5%). Analizowana wartość zwykle mieściła się w przedziale od 7% do 9%. Co gorsza, od IV kw. 2016 r. był widoczny spory wzrost inflacji. W listopadzie 2016 r. stopa inflacji liczona rok do roku wynosiła około 7,0%. Analogiczny wynik z czerwca 2017 r. oscylował już na poziomie 10,9%. Tak szybki skok inflacji był związany głównie ze wzrostem cen importowanych dóbr. Słabnąca lira niestety zwiększyła koszt zakupu wielu ważnych produktów (m.in. ropy naftowej).
W analizowanej sytuacji, naturalnym rozwiązaniem wydaje się podniesienie stóp procentowych przez Centralny Bank Republiki Turcji. Niestety tak jak już wspomnieliśmy, ta instytucja jest poddawana naciskom politycznym, które mają na celu niedopuszczenie do wzrostu oficjalnych stóp procentowych. Zdaniem prezydenta Erdoğana stopy procentowe powinny być niskie, gdyż wysoki koszt kredytu powoduje ubożenie ludności.
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Ze względu na niemożność zastosowania oficjalnych rozwiązań, bank centralny Turcji pozostawił główną stopę procentową na dotychczasowym poziomie wynoszącym 8,00% (patrz kolejny wykres). Władze monetarne uruchomiły jednak inny kanał finansowania dla banków. Mowa o tak zwanym późnym oknie płynnościowym (Late Liquidity Window), które w teorii stanowi ostatnią szansę dla banków na pożyczenie środków w danym dniu. Stopa oprocentowania dla późnego okna płynnościowego jest odpowiednio wyższa (obecnie wynosi 12,25% – patrz wykres poniżej).
Po wprowadzeniu późnego okna płynnościowego, turecki bank centralny stopniowo zaczął ograniczać finansowanie dla banków z innych źródeł (tę zmianę można zauważyć na poniższym wykresie – patrz seria danych w kolorze pomarańczowym). Obecnie prawie wszystkie tureckie banki komercyjne pożyczają środki od banku centralnego po stopie z późnego okna płynnościowego. W ten sposób, główna i oficjalna stopa procentowa w Turcji nadal wynosi 8,00%, podczas gdy realny koszt finansowania dla banków oscyluje na poziomie około 12,00%.
Nie wiadomo, czy turecki prezydent zdaje sobie sprawę z wybiegów stosowanych przez bank centralny. W każdym razie, dość kuriozalne rozwiązanie wymyślone przez władze monetarne przynosi pewne efekty (m.in. w postaci zahamowania wzrostu inflacji). Oczywiście takie machinacje nie wzmacniają zaufania do tureckiej waluty. Lira jest dodatkowo osłabiana przez wiadomości dotyczące represji wobec opozycji i planów dalszej centralizacji władzy w rękach jednego człowieka.
Specyfika i znaczenie liry TRY na rynku FOREX
Pomimo wątpliwej stabilności, turecka waluta w 2016 r. nie zmniejszyła swojego udziału na międzynarodowym rynku FOREX. Świadczą o tym dane Banku Rozrachunków Międzynarodowych, które zaprezentowaliśmy w poniższej tabeli. Te informacje wskazują, że dokładny udział liry tureckiej w obrotach walutowych FOREX-u wynosił:
- 2001 rok – 0,0% (30 miejsce)
- 2004 rok – 0,1% (28 miejsce)
- 2007 rok – 0,2% (26 miejsce)
- 2010 rok – 0,7% (19 miejsce)
- 2013 rok – 1,3% (16 miejsce)
- 2016 rok – 1,4% (16 miejsce)
Kurs liry tureckiej w kantorach online
Wymień/prześlij liry w internecie
Porównywalny wynik dla polskiego złotego to:
- 2001 rok – 0,5% (18 miejsce)
- 2004 rok – 0,4% (19 miejsce)
- 2007 rok – 0,8% (17 miejsce)
- 2010 rok – 0,8% (18 miejsce)
- 2013 rok – 0,7% (22 miejsce)
- 2016 rok – 0,7% (22 miejsce)
Nietrudno zauważyć, że lira turecka posiadająca minimalny udział rynkowy na początku minionej dekady, szybko zdołała wyprzedzić polskiego złotego. Obecnie nasza krajowa waluta cechuje się dwukrotnie mniejszym udziałem na FOREX-ie niż lira. Aktualne znaczenie tureckiej waluty, odpowiada pozycji tego kraju w rankingu wielkości światowych gospodarek (podobna sytuacja dotyczy również Polski). Ze względu na niewielkie różnice procentowe pomiędzy krajami z miejsc 10 – 16, turecka waluta już niebawem może zawitać do pierwszej dziesiątki foreksowego rankingu. Warto wspomnieć, że w 2016 r. dziesiątą pozycję z udziałem wynoszącym 2,1% zajmował nowozelandzki dolar.
| Znaczenie TRY i PLN na rynku FOREX (2001 r. – 2016 r.) | ||||||
| Waluta
↓ |
2001 r. | 2004 r. | 2007 r. | 2010 r. | 2013 r. | 2016 r. |
| Wartościowy udział danej waluty w obrotach FOREX-u | ||||||
| Dolar amerykański (USD) | 90% | 88% | 86% | 85% | 87% | 88% |
| Euro (EUR) | 38% | 37% | 37% | 39% | 33% | 31% |
| Jen (JPY) | 24% | 21% | 17% | 19% | 23% | 22% |
| Funt brytyjski (GBP) | 13% | 16% | 15% | 13% | 12% | 13% |
| Dolar australijski (AUD) | 4% | 6% | 7% | 8% | 9% | 7% |
| Dolar kanadyjski (CAD) | 4% | 4% | 4% | 5% | 5% | 5% |
| Frank szwajcarski (CHF) | 6% | 6% | 7% | 6% | 5% | 5% |
| Juan renminbi (CNY) | 0% | 0% | 0% | 1% | 2% | 4% |
| Korona szwedzka (SEK) | 2% | 2% | 3% | 2% | 2% | 2% |
| Peso meksykańskie (MXN) | 1% | 1% | 1% | 1% | 3% | 2% |
| Lira turecka (TRY) | 0% | 0% | 0% | 1% | 1% | 1% |
| Złoty (PLN) | 0% | 0% | 1% | 1% | 1% | 1% |
Źródło: opracowanie Kurencja.com na podstawie danych Banku Rozrachunków Międzynarodowych (raport Triennial Central Bank Survey z 2016 r.)
Notowania waluty oraz jej zmienność
Opisywana już wcześniej niestabilność kursowa liry sugeruje, że turecka waluta w ostatnim czasie doświadczała poważnych wahań również w stosunku do złotego. Dane serwisu RatesFx.com zaprezentowane w poniższej tabeli, potwierdzają te przypuszczenia. W przypadku wszystkich badanych okresów (ostatni 1 miesiąc, ostatnie 3 miesiące, ostatni 1 rok i ostatnie 3 lata), odnotowano wysokie wskaźniki zmienności dla pary walut lira – złoty. Ta para wahała się najmocniej w ciągu ostatniego miesiąca (liczonego wstecz od 2 sierpnia 2017 r.) oraz ostatniego roku. Wpływ na te wahania miały przede wszystkim zdarzenia polityczne z Turcji.
Warto również wspomnieć o zaniepokojeniu inwestorów dotyczącym zapowiadanego wzrostu stóp procentowych (m.in. w USA). Po każdym sygnale o możliwości takiej zmiany, inwestorzy wyrażają zaniepokojenie, że tureccy dłużnicy (zarówno publiczni jak i prywatni), będą mieli problemy ze spłatą zagranicznych zobowiązań. Tureckiej walucie nie pomagają również kolejne obniżki krajowych ratingów. Warto wspomnieć, że od stycznia 2017 r. Turcja nie posiada już ratingu inwestycyjnego w trzech najważniejszych agencjach (Fitch, S&P, Moody’s).
Oprócz liry, w analizowanych okresach wysoką zmiennością wobec złotego wyróżniał się także frank szwajcarski (ostatnie 3 lata), funt brytyjski (ostatni 1 rok) i jen japoński (ostatnie 3 miesiące).
| Zmienność notowań TRY oraz głównych walut
w stosunku do złotego (sierpień 2017 r.) |
||||
| Analizowany wskaźnik →
Waluta ↓ |
Wskaźnik zmienności kursu
w stosunku do złotego* |
|||
| ostatni
1 miesiąc |
ostatnie 3 miesiące | ostatni 1 rok | ostatnie
3 lata |
|
| Lira turecka (TRY) | 8,78 | 7,95 | 9,82 | 10,64 |
| Dolar amerykański (USD) | 6,96 | 7,46 | 8,22 | 9,46 |
| Euro (EUR) | 3,75 | 4,72 | 4,80 | 5,77 |
| Jen japoński (JPY) | 6,39 | 8,83 | 8,66 | 10,78 |
| Funt brytyjski (GBP) | 7,07 | 8,31 | 9,29 | 9,34 |
| Frank szwajcarski (CHF) | 6,25 | 5,95 | 5,78 | 11,66 |
*- Wskaźnik zmienności to zannualizowane odchylenie standardowe z wahań danej pary walutowej,
Źródło: opracowanie Kurencja.com na podstawie danych www.RatesFx.com z 2 sierpnia 2017 r.
Ciekawostki związane z lirą
Ostatnia część naszego opisu prezentuje ciekawostki na temat liry tureckiej. Warto wiedzieć, że:
- Moneta o nominale 1 liry (obecnie warta mniej więcej 0,25 euro), pod względem wagi i rozmiaru jest bardzo podobna do 2 euro. Dlatego w krajach Europy Zachodniej konieczna była wymiana wielu automatów vendingowych. Oszuści masowo wrzucali do tych urządzeń znacznie tańsze monety jednolirowe.
- Na tureckich banknotach, wraz ze wzrostem nominału widzimy podobizny coraz starszego Mustafy Kemala. W Turcji obecnie obowiązuje prawo zakazujące obrażania pamięci byłego prezydenta. Dlatego podczas pobytu w opisywanym kraju trzeba uważać na sposób traktowania pieniędzy oraz innych przedmiotów przedstawiających Atatürka.
- Turecki bank centralny bardzo długo wstrzymywał się przed „upłynnieniem” kursu swojej waluty. Decyzję o wprowadzeniu płynnego kursu podjęto dopiero 22 lutego 2001 roku, gdy nie było już możliwości obrony notowań słabnącej liry.